Zerrin Işık

Çocuk istismarı ve ihmali; 18 yaş altında olan çocukların gelişimini ve sağlığını olumsuz yönde etkileyen, toplumsal kurallara ve profesyonel kişilere göre uygun olmayan, fiziksel, duygusal ve cinsel açıdan kötü muamele ve davranışların tamamını kapsamaktadır. Çocuk istismarı ve ihmali bugün karşımıza çıkan bir sorun değil, insanlık tarihi ile beraber var olan bir durumdur.  Çocuk İstismarı ve İhmali konusu sadece Türkiye’de değil tüm dünyada yaşanan bir halk sağlığı sorunudur. Çocukları yetişkinliğe doğru uğurlarken onları hayatları boyunca korumak, yaşayacakları her türlü tehlike ve sorunları çözüme kavuşturmak, sağlıklı bir şekilde büyümelerini sağlamanın önemi büyüktür. Çocuk istismarı ve ihmali türleri açısından 4 başlıkta karşımıza çıkmaktadır. Bunlar: 1) Fiziksel İstismar 2) Duygusal İstismar 3) Cinsel İstismar ve 4) İhmaldir.

1. Fiziksel İstismar: Çocuğa yönelik fiziksel istismar; 0-18 yaş aralığında ki çocukların anne, baba ya da bakımını üstlenen kişi tarafından yaralanması ya da fiziksel zarara uğratılması durumudur. Başka bir tanımlama ile fiziksel istismar, kaza dışı yaralanmaların tamamıdır. Fiziksel istismar, aynı zamanda istismar türleri arasında en kolay tespit edilebilen istismar türüdür. Fiziksel istismara vurma, dövme, tekmeleme, ısırma gibi örnekler verilebilir.

2. Duygusal İstismar: Psikolojik istismar olarak ta tanımlayabileceğimiz duygusal istismar, ebeveynin ya da çocuğun bakımından sorumlu kişi/kişiler tarafından çocuğa yönelik psikolojik açıdan yıkıcı etkileri olabilecek davranışların sergilenmesidir. Örneğin; Çocuğu korkutma, ihtiyaç ve gereksinimlerini karşılamama, alay etme, aşağılama, küçük düşürme, yalnız bırakma, suçlama, başkalarıyla kıyaslama, baskılama gibi davranışları içerir. Çocuğa yönelik yapılan bu tür davranışlar çocukta, bilişsel, duygusal veya fiziksel gelişimi üzerinde zarar verici etkiye sahiptir.

3. Cinsel İstismar: Çocuğa yönelik cinsel istismar, cinsel gelişim sürecini tamamlamamış bir çocuğun ya da ergenin, bir yetişkin tarafından cinsel gereksinim ve arzularını karşılamak için çocuğa karşı güç kullanarak, tehdit ya da kandırma yoluyla bu davranışı gerçekleştirmesidir. Çocuğa yönelik cinsel istismar yüzyıllardır var olan bir halk sağlığı sorunudur. Cinsel istismar sadece çocuğun kan bağının olmadığı kimseler tarafından değil, çocuğa bakım veren ya da kan bağının olduğu kişiler tarafından da gerçekleştirilebilmekte ve bu duruma da ‘’ensest’’ denmektedir.

4. İhmal:

İhmal, çocuğa bakım veren kişinin sorumluluğunu yerine getirmemesi; beslenme, barınma, giyim, sağlık, sosyal ve duygusal gibi temel gereksinimler için yeterli ve gerekli olan ilgiyi göstermemesi durumudur.

Peki, Çocuk İstismarı ve İhmalini Önlemek İçin Neler Yapmalıyız?

• Çocukların cinsel istismara karşı korunabilmesi için sınırlar, mahremiyet ve sağlıklı cinsel bilgilere ihtiyacı vardır. Bu kavramlara dikkat edilerek, çocukta sınırları belirlemiş, mahremiyet duygusunu kazandırmış oluruz. Bu sayede çocuk, cinsel gelişim aşamasını sağlıklı bir şekilde tamamlar ve istismar gibi tehlikeli durumlara karşı kendisini koruması için önlem almış oluruz.
• Çocuğa iyi dokunuş ve kötü dokunuş arasında fark olduğu anlatılmalıdır.
• Çocuklara bazı sırların saklanmaması gerektiği anlatılmalıdır. ‘’Birinin özel bölgelerini görmek istemesi ya da sana istemediğin bir şekilde dokunması saklanması gereken bir sır değildir.’’
• Bu bilgiler çocuğun yaşına ve gelişim düzeyine uygun şekilde verilmelidir.
• Bunları yaparken ebeveynlerin kendi sınırlarına, mahremiyetine saygı duyması ve çocuklarını yetiştirirken onların sınırlarına ve mahremiyetine aynı bilinçle yaklaşması, önemlidir. Unutulmamalıdır ki çocuklara rol model olmak, öğrenmenin en etkili yollarından biridir.
• Çocuğun koruyucu ve güvenilir ebeveynlere ihtiyacı vardır. Çocukların ebeveynleri ile çekinmeden paylaşım yapabilmesi önemlidir.
• Çocuğa ebeveyni ile her türlü sorunu paylaşabileceği inancı yerleşmelidir.
• Çocukların kendilerini güvende hissetmesi önemlidir. Kendilerini güvende hissetmedikleri ortamlardan uzaklaşabileceklerini ve buna haklarının olduğu çocuklara anlatılmalıdır.
• Çocuk rahatsız olduğu bir durum karşısında bunu güvendiği bir yetişkine anlatabileceğini bilmelidir.
• Çocuklar onlara zarar veren kişiden kaçabilir, yüksek sesle bağırabilir, o an kural dışı davranarak zarar veren kişiyi tekmeleyebilir.
• Çocuklar, bedenlerinin kendilerine ait olduğunu, bedenlerindeki her yerin ve iç çamaşır ile kapatılan bölgelerin özel olduğunu bilmelidir. Onun bedenine ve özel bölgelerine kimsenin dokunma hakkının olmadığını ve reddetme hakkının olduğunu bilmesi gerekir.
• Kendi bedeni ve sınırları ile ilgili istemediği şeyler söz konusu olduğunda çocuğa hayır deme hakkının olduğu anlatılmalıdır.
• Unutulmaması gereken bir konu da çocukların bu konuda yalan söyleme olanağının çok nadir olduğudur. Çocuğunuz size böyle bir durumdan bahsediyorsa ona güvenin. Onu suçlamayın. Kendilerini ifade edebilmelerine fırsat verin. Çocuk size güvenebileceğini ve sizden yardım isteyebileceğini bilmelidir.
• Çocukları korumak biz yetişkinlerin görevidir ve işlenen her türlü istismar suçunu bildirmekle yükümlüyüz.

        Bildirimin Yapılacağı Yerler

• Alo 183 (Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı
• Alo 150 CİMER – Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi (Online başvuru)
• Alo 155 Polis
• Alo 156 Jandarma
• Cumhuriyet Savcılığı